Mark Dion jest amerykańskim artystą konceptualnym, który w swoich pracach bada wpływ ideologii na postrzeganie świata natury, nauki i historii. Eksplorując korzenie polityki środowiskowej i sposoby konstruowania wiedzy o przyrodzie, artysta podważa obiektywność i autorytatywną rolę dyskursu naukowego.
Dion mówi: „Natura nie ma własnego głosu. Instytucje, które przemawiają w jej imieniu – muzea przyrodnicze, filmy dokumentalne, czasopisma naukowe i popularnonaukowe, organizacje ekologiczne – deklarują, że przedstawiają oficjalny głos przyrody. Ale w rzeczywistości to są narracje o naturze tworzone przez konkretnych ludzi w konkretnym czasie”. *
Używając w swoich instalacjach foliałów, wykresów, przyrządów przyrodniczych, gablot muzealnych, Mark Dion pokazuje, jak łatwa jest manipulacja głosem naukowym przy użyciu odpowiednich atrybutów wizualnych i chwytów retorycznych.
„Anatomy of Extinction”
2020, tusz i ołówek na zagruntowanym płótnie, 224 x 92 cm
„Anatomy of Extinction” sugestywnie przemawia o powiązaniu ludzkości i środowiska. Używając formy wykresu anatomicznego, Dion podkreśla obsesyjne dążenie współczesnego człowieka do opierania się na racjonalnych faktach. A jednak to bezrefleksyjna wiara w postęp zaprowadziła ludzkość na drogę do katastrofy.
Szkielet człowieka w centrum wykresu akcentuje, że hasła globalne ocieplenie, emisja dwutlenku węgla, zakwaszanie wód itp., które zawładnęły retoryką polityki środowiskowej i przeniknęły do kultury masowej, są niczym innym jak tylko konsekwencją ludzkich błędów, od których ciągle próbujemy zdystansować się za pomocą hermetycznych koncepcji i terminów.
„Chart No. 13”
2020, tusz i akryl na postarzanym papierze, 151 x 151 cm
„Chart No. 13” przedstawia karawan pogrzebowy na kołach z diagramów ilustrujących skale emisji CO2 w różnych częściach świata. Mark Dion podkreśla, że suche fakty i starannie obliczone procenty nie odraczają zbliżającego się końca, momentu wyrządzenia ekologii nieodwracalnej krzywdy. A analityczne wizualizacje i naukowe narracje o klimacie są skompromitowane, bo zamiast motywować do działania, kamuflują rzeczywistość i służą manipulacji opinią publiczną.
Refleksje artysty nie są ani pustą krytyką, ani odrzuceniem postępu naukowego. Dion zaznacza: „Jestem podejrzliwy w stosunku do tego, jak artyści odwołują się do nauki, ponieważ ona posiada autorytet i wywiera ogromny wpływ na naszą kulturę”.*
Łącząc elementy narracji naukowej z metaforami z poziomu emocji, Mark Dion szuka alternatywnego języka, który pozwoli połączyć empiryczne z emocjonalnym. Humor i ironia, które przenikają jego prace, są głównymi narzędziami krytyki.